Excursie Living lab Kennemerduinen 27 september

Op safari in eigen land

Op 27 september stond het eerste bezoek aan één van de living labs op het programma. Deze excursie is georganiseerd door PWN voor de consortiumleden. In de Kennemerduinen wordt de komende jaren een deel van het onderzoek voor WildlifeNL uitgevoerd. Hoog tijd dus om dit gebied eens met eigen ogen te verkennen. Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland is een voorbeeld van een zogeheten ‘urban’ natuurgebied. Gelegen vlak naast Haarlem en als onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam, ontvangt het gebied jaarlijks miljoenen bezoekers. Binnen de grenzen van het park vinden dus volop mens-dier interacties plaats, maar ook daarbuiten. Damherten steken de drukke Zeeweg over en zijn regelmatig te vinden in achtertuinen van woningen in Bloemendaal of Santpoort. Naast damherten, reeën en konijnen, zijn de belangrijkste grote grazers in het Nationaal Park de Schotse Hooglanders, Konik paarden en sinds 2007 ook een kudde wisenten. En dat is meteen de bestemming van het veldbezoek, we gaan op wisentensafari!

Na een korte introductie en kennismaking met de PWN-boswachters en adviseurs gaan we onder leiding van Esther op pad naar het Kraansvlak. Het Kraansvlak is lang privé-eigendom geweest en was op het moment dat PWN het gebied in beheer kreeg niet toegankelijk voor publiek. Dit bood de kans om hier in alle rust in 2007 de eerste wisenten te introduceren. De wisent, ook wel Europese bison genoemd, is het grootste landzoogdier van Europa en is begin vorige eeuw uitgestorven in het wild. Met dank aan een succesvol fokprogramma is het dier in Polen weer in het wild geïntroduceerd. Vanuit daar heeft de wisent zich langzaam weer over Europa verspreid.

Bij het uitzichtpunt aangekomen vertelt Esther Rodriquez, bioloog en projectleider bij PWN, dat lang werd aangenomen dat de wisent een echt bosdier was. Na introductie in het duingebied van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland werd echter duidelijk dat ze zich ook in het duin heel goed thuis voelen. Onderzoek met behulp van gps-zenders en vele studenten liet zelfs zien dat de dieren in dit gebied zich voornamelijk in meer open terrein begeven en minder in het bos.

We lopen verder en betreden het ‘wisentengebied’. Het gebied waar de dieren lopen is ruim 300 hectare groot en wordt omheind door een hek met stroomdraad. De wisenten lopen verder vrij rond en worden niet bijgevoerd. Door het gebied loopt één wandelpad dat buiten het broedseizoen geopend is (van september tot maart). We stoppen bij een plek met open zand. Dit is een duidelijk teken van de aanwezigheid van de wisentkudde. Wisenten houden namelijk van het nemen van een zandbad, zowel de stieren, koeien en kalfjes doen dit dagelijks. Daarmee zorgen ze voor meer open zandplekjes in het terrein, waar andere soorten als insecten en zandhagedissen weer van profiteren. Na het zandbaden wordt graag nog even wat geschuurd aan de dichtstbij zijnde boom, het wisentenhaar is er nog terug te vinden.

Doordat een aantal dieren van de kudde een gps-halsband dragen, weten Esther en de boswachters waar de kudde zich ongeveer bevindt. We slaan het pad af en beginnen aan een steile klim en afdaling door het dennenbos. Het moet wel een beetje avontuurlijk zijn! Als we vanuit het bos het open duin in lopen zien we in de verte de eerste wisenten staan. Vanaf een heuvel houden ze ons nauwlettend in de gaten. Langzaam verschijnen er steeds meer dieren en zelfs het kalfje laat zich zien. De verrekijkers en fotocamera’s worden tevoorschijn gehaald. Vooral de stier is imposant, dit is toch wel echt safari in eigen land!

Gevraagd wordt of dit nu een echte ‘wildlife’ ervaring is en waarom. Voor de één speelt de rust en ongereptheid (van de paden af) een belangrijk rol, voor de ander is het ook het alerte gedrag van dieren. Ze gedragen zich ‘wild’. Een ander vindt juist ook dat het contrast tussen natuur en stedelijke omgeving bijdraagt aan de unieke wildervaring in Nederland. Het gebied wordt omgeven door het circuit en de flatgebouwen van Zandvoort, maar toch leven hier zoveel bijzondere dieren en planten. Een voorbeeld van hoe mens en natuur op een klein stukje land toch samen kunnen gaan.

Met uitzicht op de wisenten vertellen projectleider Ine Dorresteijn en postdoctoraal onderzoeker Irma Arts nog iets meer over het WildlifeNL project en deelt studente Leanda Vedder de resultaten van haar onderzoek aan de hand van een mind model. Het mind model vertelt ons meer over hoe bezoekers een interactie met de grote grazers in het gebied ervaren en wat hun reacties zijn. Er worden nog wat ideeën uitgewisseld en Tim van Dam van Smart Parks geeft een korte demonstratie van de gps-halsband die de wisenten dragen. Deze zender is speciaal voor deze soort ontworpen als ‘open collar’, iedereen kan dus van deze technologie gebruik maken. Doordat de zender ook kan communiceren via bluetooth en wifi, kan de interactie met bezoekers (via hun smartphone) nog nauwkeuriger worden onderzocht. Na de uitleg gaan we op de weg terug naar het bezoekerscentrum. Hier wacht in het boswachterskantoor een hapje en drankje en wordt nog even nagepraat. Een mooie afronding van een geslaagd eerste veldbezoek!

Dit blog is geschreven door Dr. Myrthe Fonck, senior adviseur natuur en recreatie bij PWN.